Initiatiefvoorstel raadsrapporteurs

De afgelopen raadsvergadering stond een uniek voorstel op de agenda, een initiatiefvoorstel voor het aanstellen van raadsrapporteurs voor Gemeenschappelijke Regelingen! Ons raadslid Aron van Nieuwkoop heeft dit idee een jaar geleden al geopperd en uiteindelijk samen met de griffie en collega raadslid Sharon Tollenaar van de VVD volledig uitgewerkt. Er was enige twijfel bij een aantal partijen van de oppositie, maar na een goed debat met heldere uiteenzetting van nut en noodzaak werd het voorstel unaniem gesteund! En daar zijn we uiteraard erg blij mee. Het laat zien dat het mogelijk is om met een constructieve houding de verbinding te vinden in onze gemeenteraad, ook in deze onrustige tijden voor onze lokale politiek.

Het initiatiefvoorstel is een instrument dat weinig door de raad wordt ingezet. Waar het college normaal gesproken voorstellen doet, kwam dit voorstel regelrecht uit de koker van de twee genoemde raadsleden. Maar waar komt het idee vandaan en wat houdt het precies in?

De aanleiding tot het voorstel

In het jaar 2015 heeft de decentralisatie plaatsgevonden vanuit het Rijk. Daarbij zijn veel taken voor het sociaal domein overgeheveld naar de gemeenten, bijvoorbeeld in het kader van jeugdhulp of maatschappelijke ondersteuning. Vervolgens werden bepaalde taken toch weer regionaal uitgezet in de zogenaamde Gemeenschappelijke Regelingen (GR-en), omdat kleine gemeenten de slagkracht missen om alles zelf te organiseren. Dat noemen we ook wel de decentralisatieparadox. Dit leidde ertoe dat taken die dichtbij inwoners zouden moeten staan, juist verder van hen en de gemeenteraad werden geplaatst.

Uit meerdere onderzoeken onder raadsleden (2013, 2017 en 2021) blijkt dat daardoor gebrek is aan democratische legitimiteit, dat de raad meer controleur is dan opdrachtgever en raadsleden ontevreden zijn over het beïnvloeden van regionale besluitvorming.[1]Dit wordt beschouwd als een bedreiging van de lokale democratie. Het doel van de wijziging van de Wet Gemeenschappelijke Regelingen (2022) was dan ook om de democratische legitimatie en de kaderstellende en controlerende rol van de gemeenteraad te versterken. In Krimpen zijn daarom ook recent veel GR-en herzien, maar zonder fundamentele aanpassingen op dat gebied. Er was bijvoorbeeld ook geen draagvlak binnen de andere gemeenteraden in onze regio voor adviescommissies.

Dat was de aanleiding voor het idee van de raadsrapporteur en de motie ‘Onderzoeken raadsrapporteurs Gemeenschappelijke Regelingen’ die Aron van Nieuwkoop vorig jaar indiende.[2] Daarop is een uitgebreide notitie van de griffie gekomen, die bevestigt dat raadsrapporteurs in andere gemeenten een waardevol instrument zijn om meer grip te krijgen en het inzicht te vergroten.[3]

Wat houdt het rapporteursmodel in?

Een raadsrapporteur is een raadslid met de extra taak een bepaalde GR van dichtbij te volgen, hierover aan de raad te rapporteren en de raad te adviseren bij zijn besluitvorming over de GR. Op die manier wordt complexe informatie toegankelijker gemaakt en worden knelpunten tijdig gesignaleerd. De opzet in de verordening is om twee raadsleden te benoemen als raadsrapporteur voor een bepaalde Gemeenschappelijke Regeling, een van de coalitie en een van de oppositie. Zij krijgen de opdracht niet alleen de GR te analyseren en te beoordelen, maar ook technische conclusies daaruit te trekken en objectieve aanbevelingen te doen voor de raad. Zodat op basis van die informatie het politieke debat binnen de gehele raad inhoudelijker gevoerd kan worden en met name onze controlerende en kaderstellende rol in het oog van de begroting en jaarrekening verbeterd wordt. Dit gaat via de geroemde Methode Duisenberg, een gestructureerde analysemethode van begrotingen, jaarverslagen en andere P&C-stukken. Deze methode hanteert hierbij zes vragen, die u kunt lezen in de verordening zelf.[4] De methode geeft niet alleen inzicht in het financiële deel, maar probeert juist ook de link te leggen tussen beleid en financiën. Geld is alleen het middel, uiteindelijk zijn inhoud en doel veel belangrijker. En daar moet het wat ons betreft veel meer over gaan!

Raadsrapporteurs helpen dus samenvattend de informatiepositie van de gehele raad te versterken door als deskundige tussenpersonen te functioneren. De ervaring uit andere gemeenten laat zien dat raadsrapporteurs bijdragen aan een sterkere democratische legitimiteit en de raad in staat stelt een meer proactieve rol te vervullen.

De raadsvergadering en het vervolg

Voorafgaand aan de raadsvergadering waren tijdens de commissievergaderingen enkele bedenkingen vanuit een aantal andere partijen. Zo was de vraag hoe we aan voldoende raadsrapporteurs komen voor de verschillende GR-en, wat het mandaat precies inhoudt en of de andere raadsleden zo meer buitenspel komen te staan. En wat de belasting voor de griffie zou zijn om de raadsrapporteurs te ondersteunen.

Leefbaar Krimpen diende een amendement in om de verordening aan te passen in het ‘kunnen’ aanstellen van raadsrapporteurs voor een bepaalde GR en dit ook zo vast te leggen in de verordening. En hoewel dit al het idee was, gaf deze kleine toevoeging duidelijkheid op dit punt en de mogelijkheid om het van klein af op te bouwen.

Om op de praktische vragen een valide antwoord te geven, vroegen we collega raadslid en raadsrapporteur Paul Lieverse uit de gemeente Lansingerland in te spreken tijdens de raadsvergadering. Hij hield een gloedvol betoog over zijn ervaring als raadsrapporteur en gaf duidelijkheid over de minimale belasting voor de griffie voor de ondersteuning van de raadsrapporteurs.

Er volgde een goed en constructief debat waarin de vragen die nog overbleven bij een drietal oppositiepartijen afdoende beantwoord werden. Niet alle twijfels werden weggenomen, maar wel genoeg om het voorstel te steunen, wat resulteerde in een unanieme steun voor het initiatiefvoorstel en het amendement!

In het initiatiefvoorstel wordt aanbevolen te starten met het benoemen van raadsrapporteurs voor de GRJR (Jeugdhulp Rijnmond). De situatie bij deze GR benadrukt de urgentie van meer grip door de raad. De vraag naar jeugdhulp is fors gestegen, wachtlijsten blijven groeien en de kosten lopen uit de hand. Wij vinden het als SGP ook heel belangrijk om een goede controle te hebben op de jeugdhulp, een versterkte democratische controle is cruciaal om deze uitdagingen aan te pakken. De griffie is aan het inventariseren wie deze rol als raadsrapporteur voor de GRJR op zich gaan nemen, waarbij wij ons raadslid Aron van Nieuwkoop hebben aangedragen. De verwachting is dat deze benoeming de volgende raadsronde voorgesteld wordt en dan kunnen we er daadwerkelijk mee aan de slag!

Bekijk en luister hieronder de inbreng van Aron waarin hij het initiatiefvoorstel verdedigt voor de raad.